(HUBUNGAN HUKUM ADAT JEUNG 'AQIDAH)

Didieu Seueur jalma anu salah nerapkeun, hukum adat dijadikeun hukum akal sahingga bisa nibakeun kana kakufuran atawa fasiq. 

Ari sabab adat saperti bedog sok ngaraheutkeun, kadaharan sok ngawaregkeun, obat sok nyageurkeun, seuneu sok nutungkeun jeung sabangsana. 
Tah omongan anu sarupa kitu teh, dina masalah iyeu mah timbul kabagi kana opat (4) golongan, nyaeta :

1. Jalma anu nekadkeun yen kadaharan teh bisa ngawaregkeun ku watekna eta kadaharan sarta Talazum 'aqli tegesna satiap-tiap dahar pasti wareg, atawa satiap-tiap kaduruk pasti tutung. 

Tah golongan anu kitu tekadna teh eta kufur kalayan mufakat para Ulama dina ngufurkeun nana kanu kitu, nyakitu dina seuneu bisa nutungkeun, bedog bisa ngaraheutkeun, obat bisa nyageurkeun ku thabi'atna/watekna, iyeu teh kacida salahna jeung nibakeun kana kakufuran.

Supaya ringkes, didieu bade dibantun conto hiji bae nyaeta : masalah kadaharan conto sejen mah ukurkeun bae kadinya.


2. Golongan jalma anu nekadkeun yen kadaharan bisa ngawaregkeun ku kakuatan, anu eta kakuatan teh didamel ku Alloh, disimpen dina eta kadaharan, bari Talazum 'adiy tegesna henteu misti tiap-tiap dahar aya wareg, teu misti tiap-tiap keuna ku seuneu tutung. 

Tah anu kitu mah ka asupna kana pamadegan/patekadan Mu'tazilah, anu dina Kufurna teh di ikhtilafkeun; numutkeun qoul Ulama anu Shohih mah henteu nepi ka pangkat Kufur mah tapi jadi Ahli bid'ah anu sasar(dlolalah).

3. Jalma anu nekadkeun yen kadaharan jeung bangsana, henteu bisa ngawaregkeun atawa ngajagjagkeun, anapon anu ngawaregkeun jeung anu nutungkeun, anu ngaraheutkeun jeung nyageurkeun mah ngan Alloh ta'ala wungkul, ngan manehna nekadkeun antara Sabab jeung Musabab Talazum 'aqli, tegesna nganggap teu sah sulayana, saperti conto : 
misti satiap-tiap aya sabab, kudu aya bukti Musabab, saperti : 
misti tiap-tiap aya dahar, aya wareg. Satiap ngadahar obat aya cageur, jeung sabangsana.

Tah anu kitu mah Sah sulayana, anu kitu patekadan nana teh tos dimufakatkeun ku ulama kana henteu Kufurna ngan pedah anu kitu mah kalebet kana golongan Jahlun(Bodo) tegesna henteu nyaho kana Haqiqatna hukum adat. 

Padahal lamun ningali kana bahasan nu tos kalangkung, hukum adat mah sah sulayana. 
Tapi kadang-kadang, eta kabodoan teh sok narik-narik oge kana kakufuran, saperti sok nampik kana ayana Karomah, Mu'jizat, Ba'ats
( dihudangkeun tina pakuburan) tah lamun ku kabodoan nana teh nepi ka nampik/nolak kana perkara anu kasebat biyeu, mangka eta manehna jadi Kufur.

4. Jalma anu nekadkeun yen anu boga tapak teh ngan Alloh ta'ala wungkul, saperti kadaharan henteu bisa ngawaregkeun, obat henteu bisa nyageurkeun, bedog henteu bisa ngaraheutkeun, bari manehna nekadkeun yen antara Sabab jeung Musabab teh eta Talazum 'adiy anu sah sulayana, jadi biasana dimana antel seuneu, Alloh sok ngadamel tutung, tapi henteu pasti. 

Da henteu naon-naon ari henteu dikersakeun mah ku Alloh, antel seuneu henteu tutung, atawa aya oge anu tutung bari henteu ka antelan seuneu, nyakitu deui dina kadaharan, bedog, jeung obat oge kabeh henteu ngabogaan tapak/henteu matak naon-naon lamun henteu dikersakeun ku Alloh ta'ala mah.

Tah iyeu anu nomer ka opat(4) eta patekadan anu salamet mungguh Alloh ta'ala, nyaeta patekadan nana Ahlis Sunnah wal Jama'ah.